PLANOTHEEK |
|
Twee van de 16 buurt/planpanelen van de tentoonstelling "Het IJ geopned, de binnenstad gedicht", gehouden in het jaar 1986 in de onderruimte van het toen net opgeleverde Grand Vista gebouw aan het Waterlooplein. De foto-panelen hebben transparente 'over-lays' op deurtjesss waarop met enkele lijnen de te veranderen gebioeden aangeven zijn. In de zijkanten van de panelen steken documentatie-mapjes van de 'Planotheek'. Dit zijn 'print-outs' van de computer database van de Planotheek. Een deel van de panelen is bewaarde gevleven over de jaren en behoren nu tot de verzameling van Tjebbe van Tijen. De fotografie is van Pieter Boersma. | |
Tekst van Peter van der Pouw Kraan, Verschenen in het weekblad Bluf!, nr. 244, 13 november 1986. | Voor enkle andere artikelen (periode 1988-1995) over vroeg gebruik van computers door actiebewegingen zie de artikelen van Peter van der Pouw Kraan op deze pagina |
De buitenparlementaire beweging bestormt de machines, om ze te gebruiken. Sinds de personal computers, en vooral de IBMklonen, redelijk betaalbaar zijn geworden zie je ze overal opduiken. Meestal als voor de hand liggend hulpmiddel bij vervelende klussen maar soms voor heel nieuwe mogelijkheden. Tijd om daar wat aandacht aan te besteden. Op de tentoonstelling 'Het Y geopend, de binnenstad gedicht' over de oostelijke binnenstad kun je een inspirerend projekt bekijken, de Planotheek. 'De planotheek', citeer ik uit een beschrijving, 'is een informatiesysteem, bestaande uit een computer, een microficheprojector en enkele conventionele archiefkasten, dat gebruikt wordt om gegevens over plannen te verzamelen en beschikbaar te stellen.' In dit geval zijn dat plannen voor de stedelijke ruimte in de oostelijke binnenstad van Amsterdam. En dan niet alleen die van de gemeente maar ook van projectontwikkelaars, buurtgroepen, winkeliersverenigingen, krakers etc. En ook alternatieven en tegenplannen. Zo'n inventarisatie heeft nog niemand ooit gemaakt, zeker de gemeente Amsterdam zelf niet. Tot zover is er dus sprake van een nuttige, en gratis toegankelijke plannenbibliotheek. Een verschil is dat je ook op ieder plan kunt reageren of er vragen over kan stellen. De reakties en vragen komen in het computergeheugen en kunnen per plan weer door anderen gelezen worden. De bedoeling is de vragen door te sturen naar degene aan wie ze gericht zijn. De planotheek is zo een forum en een bemiddelaar tussen plannenmakers en mensen die mogelijkerwijs onderwerp zijn of worden van die plannen. Ik citeer maar weer: 'De planotheek claimt geen enkele juridische status en is als zodanig ook geen nieuwe buffer in het belangenspel wat het voortdurend veranderen van de stad is. Wel is het, evenals een bibliotheek dat kan zijn, een geheugensteun en daarmee ook morele toetssteen voor al diegenen die later nog eens willen beweren: "dat ze dat niet verwacht", dat ze dat niet geweten","dat ze dat nu juist vergeten" zijn.' Een ander belangrijk verschil met een bibliotheek is dat dit systeem veel dynamischer is. Het boek dat bij de tentoonstelling hoort was bij het verschijnen alweer verouderd. Er worden voortdurend nieuwe plannen gelanceerd, oude plannen worden plotseling weer actueel, plannen krijgen een nieuwe versie, er komen tegenplannen. Een computerbestand kun je a la minute aanpassen, mits je dat goed organiseert. Het idee heeft in de amsterdamse aktiescene wel zijn voorlopers. TECHNIEK EN AUTONOMIE |
De afdeling automatisering bepaalt wel wat er al of niet kan en wat jij wilt kan natuurlijk haast nooit. En dan blijkt dat het met de personal computer wel gaat.' Natuurlijk komt er bij zoiets als de planotheek meer kijken dan een computer en de programmatuur. Rechttoe rechtaan informatie opslaan wil nog wel eens een onoverzichtelijke brij opleveren. Tjebbe's bibliotheekervaring speelde een grote rol bij het structureren van de gegevens en het vaststellen van zoeksleutels. De gegevens per plan zijn zo opgeslagen dat je o.a. kunt zoeken op gebied, planstatus, naam van het plan, opdrachtgever, maker, trefwoorden en verwijzingen naar de tentoonstelling. Bij ieder plan hoort ook een korte beschrijving, verbanden met andere plannen, bronvermelding, reacties, kontaktpersonen en organisaties, iets over de besluitvorming, het ontstaan en het verleden, eventuele varianten en nog een paar dingetjes. Bij elkaar ongeveer een volgetikt A4tje per plan. Er zitten nu ruim 200 plannen in de planotheek en het zal je niet verbazen dat nog lang niet alle gegevens zijn ingetypt. Maar het systeem werkt wel. Bezoekers van de tentoonstelling komen met aanvullende informatie, plannen die nog ontbraken en met vragen of reakties. AMSTERDAM INFORMATICASTAD De gemeente Amsterdam beschikt over heel wat computerbestanden. Toch zijn die voor buitenstaanders nauwelijks toegankelijk. Zo heeft Wijkcentrum D'Oude Stadt een kartotheek van bouwaanvragen door krakers vaak geraadpleegd die bestaat uit papieren strookjes die op kaarten zijn geplakt. Het systeem loopt maanden achter, terwijl de gegevens toch uit een gemeentelijke computer komen. Tom Keune, automatiseringsdeskundige van de PvdA en gemeenteraadslid, zei op een forum in mei dit jaar dat wijkcentra niet konden beschikken over terminals om rechtstreeks in gemeentebestanden te kijken omdat de informatie voor andere dan de gemeentelijke doelen te gebruiksonvriendelijk was opgeslagen. Software om dit op te vangen zou dan weer te duur worden. Tjebbe: 'Ze zijn aan het automatiseren, wat zijn ze daar nou mee aan het doen? Incassobureaufuncties? Allemaal onderdrukkende functies, maar waar zijn de bevrijdende functies van de computer. Amsterdam moet een computerstad worden? Nou, wij moeten de eerste cent van de overheid nog zien voor dit projekt.' 'Gemeentelijke bestanden worden ontzettend afgeschermd. Je wordt voor debiel verklaard: dat kun je toch niet begrijpen, dat is veel te ingewikkeld. Je kunt uit een gemeentelijk computerbestand allerlei gegevens halen, dat kunnen we uit onze planotheek al. Over een tijdje kunnen we zeggen: welke gebouwen krijgen een andere funktie, voor wanneer is dat hergebruik voorzien en wanneer loopt de huidige functie af? Aah, daar zit een gat tussen, dat zijn dus potentiele kraakpanden, draai ze er maar uit. Informatie is ook macht en de gemeente ziet dat heel duidelijk in. Op diezelfde forumdiskussie heb ik toen als voorbeeld gegeven dat we destijds de computerband van het kadaster een weekendje te pakken kregen en die ergens op de universiteit van Leiden hebben overgezet. Daar heeft de kraakbeweging destijds jarenlang plezier van gehad.' ONTWIKKELING Terwijl Tjebbe de gegevens structuur geeft schrijf ik de programma's. We werken daarbij met een computer met een harde schijf van 20 Mbyte, dwz dat er 20 miljoen lettertekens opgeslagen kunnen worden. Dat is de tekst van twee en een halve jaargang Bluf!. We gebruikten een softwarepakket dat speciaal is ontworpen voor het hanteren van gegevensbestanden, dBase III. Het kan een heleboel niet maar je komt er toch een heel eind mee. Als je de informatieopslag vergelijkt met een kaartenbak, kun je voortdurend de structuur van de kaarten aanpassen door nieuwe kategorien toe te voegen en de gereserveerde geheugenruimte te wijzigen. Dat was belangrijk omdat pas tijdens het opzetten van de planotheek bleek hoe die in elkaar moest zitten. Zo waren er eerst nog geen codes voor de status van een plan. Later bleek er weer ruimte nodig voor het opslaan van namen van opdrachtgevers in een speciale genormaliseerde versie, etc. Het pakket zit zo in elkaar dat je na betrekkelijk weinig leertijd gemakkelijk gegevens kunt invoeren of wijzigen in een zelf ontworpen structuur. De openingstijden van de tentoonstelling: 's ochtends 11 tot 's avonds 7, iedere dag in ieder geval tot eind november. De planotheekcomputer is op maandag en in het weekend toegankelijk en verder afhankelijk van wie er inmiddels op ingewerkt raken. |
![]() |
|
Het Echte Metro Museum in de Keizersstraat begin 1975, met de plan- en speculatiekaart van de Oostlijn van de Amsterdamse Metro. Op de kaart genummerde bedreigde gebieden, in de mapjes nadere documentatie. De oorspronkelijke kaart is in 1986 gerestaureeerd en behoort nu tot de verzameling van Tjebbe van Tijen. De fotografie is van Pieter Boersma. | |
Klik hier voor een digitale facimile van de oorspronkelijke tekts van de Planotheek | Klik hier voor een stukje digitale facsimile van een proef-uitdraai van de Planotheek database. |